De waarde van rust: waarom luiheid niet altijd negatief is
De ene partner is traag en passief, de ander snel en daadkrachtig. Tempoverschil geeft vaak spanning in je leven of relatie. Lui klinkt als laks, maar aan de andere kant zijn veel mensen opgebrand. Wat maakt mensen lui? Wat zijn de positieve kanten daarvan? Wanneer is luiheid te veel en hoe kom je in beweging? Dit artikel geeft antwoorden.
“Schiet eens op!”, “Wie niet werkt zal niet eten!”, “Ben je weer eens te laat?”. Er is veel gedrag dat wij, als samenleving, associëren met ‘luie’ mensen. Luiheid heeft geen goede naam. Mensen die lui worden genoemd, zien we als onbetrouwbaar, laks of zonder doorzettingsvermogen om dingen af te maken.
In onze samenleving is passiviteit vooral iets slechts. Het is een toestand die veel mensen bij zichzelf onderdrukken. Op luiheid wordt neergekeken. Een actief en druk leven is waar iedereen naar lijkt te moeten streven. Wie niks nuttigs doet, doet er minder toe. Het motto is: “Ik doe, dus ik besta.” Ondertussen heeft 19% van de werknemers in Nederland volgens het RIVM burn-out klachten, zoals oververmoeidheid en overspanning. Hoe zit dat?
Luiheid is een “Ik-eigen” emotie
Niek Brouw beschrijft in zijn boek “Liefde, agressie, depressie” drie kern-emoties of behoeftes (in het boek: ik-eigen emoties). Elk mens draagt die in zich. En elke andere sociale emotie gaat daarnaar terug: liefde, agressie en depressie. Liefde staat voor creativiteit, waardering en affectie. Agressie bepaalt activiteit, doorzettingsvermogen en prestatiegericht leven. De ik-eigen emotie depressie heeft als kenmerk rust, passiviteit en traagheid. Deze rust geeft verdieping, gevoeligheid en ontspanning. Depressie, waarmee dus niet de psychische ziekte wordt bedoeld, staat dus ook voor wat we vaak met ‘luiheid’ aanduiden: lummelen en mijmeren.
“Luiheid geeft rust, diepte, gevoeligheid en ontspanning. En we hebben het allemaal in een bepaalde mate nodig.”
Ieder mens moet lui zijn
Elk persoon heeft deze drie emoties of behoeften. Ze zijn, volgens Niek Brouw, alle drie ook even belangrijk voor je welzijn. Het enige verschil tussen mensen is de mate waarin jij als individu de ene emotie nodig hebt boven de andere. Maar ieder mens heeft behoefte aan liefde (creativiteit), agressie (productiviteit), en dus ook depressie (rust). Als die voor ons in de juiste balans zijn, zijn we gezond. Raken ze uit evenwicht dan worden we ziek of opgebrand. Burn-out is een achterstallige behoefte aan rust en creativiteit, na een lange periode van overproductiviteit.
Luiheid ligt lastig
Als we Niek Brouw geloven, hebben “luie” mensen dus simpelweg een grotere behoefte aan de emotie depressie. En aangezien iedereen deze behoefte in meer of mindere mate heeft, zou dit voor ons te begrijpen moeten zijn. Maar als iedereen een bepaalde behoefte heeft aan traagheid, aan rust, aan even een dagje niks, waarom is dit dan niet geaccepteerd in onze samenleving? Waarom zien we het opladen van onszelf als een overbodige luxe of vervelende noodzaak, terwijl het opladen van onze telefoon of onze elektrische auto voor ons volstrekt logisch is?
“Luiheid wekt snel allergie of jaloezie bij ons op als we het onderdrukken. Want hoezo zij wél en wij niét?”
Luiheid laat ons niet koud
“Luie” mensen geven zich over aan een behoefte die wij best herkennen, maar waar wij niet aan toe willen geven. Daardoor ontstaat allergie, die een vorm van jaloezie is. We zien dat “luie” mensen de vrijheid nemen om te zijn wat wij zelf -tot op bepaalde hoogte- ook zouden willen zijn. En zo ontstaat frustratie, want: ‘Hoezo mogen zij wel een dag op de bank liggen, terwijl als ik dat doe, ik erop word aangesproken?’ Dat aanspreken kan vanuit anderen komen, maar ook door je eigen innerlijke criticus.
Een afwijzende houding tegenover luiheid heeft ook invloed op je kinderen. Ouders die zelf geen rust nemen, kunnen hun kinderen dat ook maar moeilijk toestaan. Misschien zeg je wel dat je kinderen rustig aan mogen doen, maar die gaan dat niet doen als ze zien dat jij jezelf dat niet gunt. Het kind is namelijk loyaal aan wat de ouder doet, niet aan wat de ouder zegt. Of jouw kind voelt zich schuldig als het moe of kwetsbaar is en niet ‘nuttig’ bezig kan zijn. Deze altijd-maar-doorgaan-mentaliteit vergroot op volwassen leeftijd het risico op burn-out, stress of gezondheidsklachten.
“Als ouders van zichzelf niet lui mogen zijn, leren kinderen dat ze geen rust mogen nemen zonder zich daar schuldig over te voelen.”
Te veel luiheid
We hebben luiheid dus nodig om lichamelijk en geestelijk in balans te blijven. Het is iets positiefs. Maar kun je ook te lui zijn? Dat je alleen maar op de bank of in bed ligt en niet vooruit te branden bent, wat op een klinische depressie of burn-out begint te lijken. Wanneer slaat gezonde luiheid precies om in iets ongezonds?
Omdat iedereen uniek is, is een algemene richtlijn niet te geven. Wanneer de luiheid, het even niksen, het lekker op de bank zitten jou mentaal en fysiek oplaadt, dan zit het nog wel goed. Niet dat luiheid alleen mag bestaan als het iets ‘oplevert’, want dan begint het weer op productiviteit te lijken en dan ontspan je niet. Maar wanneer je door je luiheid alleen maar negatiever gaat kijken of tot steeds minder in staat bent, dan is het tijd om iets creatiefs, leuks, productiefs te doen. Dat vraagt zelfactivatie.
In beweging komen
Jezelf activeren is vooral nodig als je luiheid niet krachtherstellend, maar stagnerend werkt. Deze luiheid houdt je langdurig af van de doelen die je wilt bereiken. Of het tast de zorg en verantwoordelijkheid voor jezelf of anderen aan. Dat geeft spanning in je relatie en gezin en kan overgaan in een bore-out. Dit soort luiheid is een toestand van aangeleerde hulpeloosheid, die past bij de rol die je moest spelen in je gezin van herkomst, maar die jouw welzijn nu niet dient. Dan moet je de knop omzetten.
Daarbij is het belangrijk om uit te sluiten dat jouw traagheid en gebrek aan energie een lichamelijke oorzaak heeft, zoals problemen met je spijsvertering of stofwisseling. Je kunt je lichaam en bloedwaarden laten testen bij de huisarts. Ook voeding en drinkgewoonten hebben veel invloed op je energiehuishouding.
“Luiheid kan je niet alleen in maar ook uit balans brengen. Dan kun je jezelf met kleine, creatieve en aantrekkelijke stappen activeren.”
Begin klein
Uit je ongezonde luiheid stappen is makkelijker gezegd dan gedaan. Mensen met sterke agressie-energie in hun karakter hebben weinig moeite om zichzelf te activeren. Maar als je een sterke depressie-energie hebt, is het lastiger. Dan geldt ‘beweeg een spier’, oftewel: maak een kleine beweging. Verleiding werkt vaak beter dan dwang. Gebruik een prettige stimulans, zoals muziek die jou in beweging zet. Plan een sociale of praktische afspraak als stok achter de deur. Schrijf op wat je zou willen doen of visualiseer het resultaat, zodat je brein erop gericht is. Of ga iets doen wat je leuk vindt, iets wat in de liefde-categorie van Niek Brouw valt. Je kunt ook prima actief ontspannen, zoals koken, tuinieren of wandelen.
Verlamming doorbreken
Als jouw passiviteit niet vanuit een herstelbehoefte of vanuit gewoontegedrag komt maar vanuit angst, dan is dieper emotioneel werk nodig om uit je remming te komen. De sleutel is altijd je gevoel erkennen en omarmen in plaats van afwijzen of vermijden.
Professionele hulp kan nodig zijn, om jouw patroon te begrijpen en doorbreken. Bij passiviteit en verlamming spelen de thema’s wilskracht, (onderdrukte) woede, schaamte, macht en onmacht een grote rol. Met ervaringsgerichte therapeutische oefeningen kun je stagnaties in beweging brengen.
Duurzaam in balans blijven kan alleen in een relatie, gezin of werkplek waar zowel uitdaging als ontspanning is. Dat kan alleen met anderen die ook begrijpen hoe je kunt groeien zonder zelfopoffering en die rust niet als teken van zwakte maar kracht zien.
“Creativiteit heelt alle wonden.”
Conclusie
Luiheid wordt vaak gezien als een tekortkoming. Maar je kunt het ook zien als een staat van rust nemen. Dit is juist positief en nodig om een gebalanceerd leven te leiden en burn-out te voorkomen. Door prikkels te vermijden en te lummelen komt creativiteit en energie terug en vinden we weer balans.
Maar je kunt ook uit evenwicht raken als je te veel rust neemt en je niet aan je doelen of (zelf)zorg toekomt. Belangrijk is dat je herkent wanneer het genoeg is geweest en dan jezelf vriendelijk activeert om een kleine stap te zetten. Als dat moeilijk is, kan therapie de onderliggende thema’s en patronen openen en jou in beweging brengen.
Dit artikel is geschreven door Sylvia Jansen in samenwerking met de therapeuten van LiefdeInZicht. Sylvia loopt stage bij LiefdeInZicht. Meer over haar lees je hier.
Meer lezen over dit thema?
Bronnen
Brouw, N. (1985). Liefde, agressie, depressie (4th ed.) [Print]. Tirion.
Wil je verder groeien in de liefde?
Wil jij vrijer leven, een fijne relatie of gezond opvoeden? LiefdeInZicht maakt jou expert in liefdevol contact. Dat voorkomt emotionele schade door relatieproblemen.
© 2025 www.liefdeinzicht.nl | partners in bloei
