Diepgang in je relatie: leer dan omgaan met gevoelens

Wanneer je een moeizaam contact hebt met gevoelens (wat er ervaren wordt) en niet goed kan omgaan met emoties (wat er geuit wordt), ontstaan snel relatieproblemen. Emotionele intelligentie moe(s)t je leren, van een voorbeeldige volwassene. Je liefdesrelatie is een plek om dat alsnog te doen.

Wat is emotionele vaardigheid (of emotionele intelligentie)?

Emotioneel vaardig zijn gaat over:

1.    Herkennen, begrijpen en uitdrukken wat ikzelf of de ander ervaart (gevoel)

2.    Herkennen, begrijpen en uitdrukken wat ikzelf of de ander nodig heeft (behoefte)

Hoe ontstaat emotionele vaardigheid?

Als kind ervaren we onze gevoelens totaal. We weten niet wat we voelen - we zíjn het gevoel. We zíjn boosheid, verdriet, angst of blijdschap. We vallen er helemaal mee samen en kunnen er geen afstand van nemen.

Gevoelens zoals angst, verdriet of woede zijn sterke signalen die ons en onze ouders erop wijzen dat er niet in een behoefte is voorzien (behalve blij; dat wijst erop dat er wel in onze behoefte is voorzien - dan is het ‘goed’). 

Maar als jong kind weten we nog niet hoe we in onze behoefte kunnen voorzien als we bang, boos of bedroefd zijn. We zijn compleet afhankelijk van een volwassene die ons daarin wegwijs maakt, steunt en dingen aanreikt: we hebben een ouder(s) nodig die ons helpt om onszelf te leren zien en begrijpen. Die ons de juiste duiding geeft van wat er in ons omgaat. En die ons aan ideeën helpt wat we nodig hebben - en hoe we dat praktisch kunnen vervullen. Zo leren we goed met onszelf om te gaan en onszelf emotioneel te reguleren.

Wat moet een volwassene (ouder) doen om ons te helpen emotioneel vaardig te worden?

Door respons te geven op onze emoties en ons juist te spiegelen, helpen volwassenen ons als kind emotioneel op te groeien. Dat kan met mimiek, gedrag (bijv. toenadering, omhelzing, knielen, troost, iets geven) en woorden (troostrijk, bemoedigend, geruststellend, bevestigend).

We herkennen onszelf eerst ‘in’ en vervolgens ‘via’ de ouder. Als dat gebeurt zijn we ‘gezien’ (herkenning). En we voelen ons ook gezien (erkenning). We krijgen daarmee zicht op wie we zijn en we komen weer in onze natuurlijke rust (‘ja, zo zit het!’). Krijgen we geen respons, dan is dat zeer verontrustend voor het kind (zie het indrukwekkende filmpje: ‘still face’: https://www.youtube.com/watch?v=apzXGEbZht0.

De ouder moet daarvoor zelf kunnen (of willen leren) omgaan met de eigen gevoelens. Bijvoorbeeld congruent zijn in de eigen gevoelens (wat wordt ervaren) en emoties (wat wordt getoond).

En de ouder moet zich kunnen (en willen) richten op en inleven in het kind. Wil de ouder het kind echt ‘zien’? Of is de ouder vooral bezig met zichzelf, wil hij liever ‘harmonie’ zien of vindt hij gevoelens ‘lastig’. Soms krijgt het kind oordelen te horen: Stel je niet zo aan. Jongens huilen niet. In dit huis zijn we niet boos. Niet bang zijn. Eigen schuld, dikke bult, etc. Dit zijn vaak herhalingen van hoe de ouders zelf als kind door hun eigen ouders zijn benaderd.

Indien ouders niet of maar beperkt open kunnen (of willen) staan voor de gevoelens en behoeftes van hun kind, spreken we van een mate van emotionele verwaarlozing. Zo’n ouder heeft te weinig response-ability, dat wil zeggen: de wil en/of het vermogen om respons te geven op het kind en zijn gevoelssituatie. In het Nederlands spreken we van ver-antwoord-elijkheid: de ouder geeft onvoldoende antwoord op de emotionele ‘vraag’ van het kind.

Daardoor kan het kind maar beperkt zicht krijgen op zijn eigen innerlijke ervaringen en daarmee op zichzelf. Hij raakt afgesneden van zichzelf, van zijn diepere ervaringen. De uitdrukking van gevoelens, de zelfexpressie, raakt geblokkeerd. Of hij geeft er op een verwrongen manier uiting aan.

Wat zijn gevolgen emotionele verwaarlozing?

Het gevolg is dat hij als volwassene afgesneden is van zijn gevoel. Hij heeft geen taal kunnen ontwikkelen bij wat hij ervaart. Hij voelt ‘niets’ of hij wordt er juist zó door overweldigd, dat hij erin verdwaalt, omdat hij geen idee heeft (kunnen krijgen) van hoe en wat er gebeurt. Vaak is er ook weinig herinnering, omdat juist gevoelens de be-leving geven. De emotionele indruk die een situatie maakt, is de ‘kapstok’ waaraan onze persoonlijke herinnering wordt opgehangen. Gevoelens en herinnering zitten in hetzelfde hersengebied. Zonder gevoelens is het leven vlak.

Vaak geeft emotionele verwaarlozing ook problemen in latere relaties. In feite zit er in de emotioneel verwaarloosde volwassene nog een behoeftig, gekwetst, onzeker, gesloten, schaamtevol, ‘hard’, overstuur of hulpeloos kind die veel externe regulatie nodig heeft.

(tekst gaat verder onder de foto)

Wanneer er geen diepgaand contact met zichzelf heeft kunnen groeien, kan er ook geen diepgaand contact worden aangegaan met de partner of kinderen. Want wie niet goed voelt, kan ook niet goed in-voelen of aan-voelen. Het vermogen om aan te voelen, noemen we empathie. Als je zelf empathie hebt ervaren, kun je jezelf –en ook anderen- met empathie benaderen.

Als we een ouder hadden die onszelf hielp te voelen, kunnen we later ook anderen (zoals onze eigen partner en kinderen) emotioneel invoelen, begrijpen en erkennen, zowel met onze ‘mind’ als met ons eigen hart. Als we onszelf niet helemaal konden ervaren, kunnen we wel onszelf wel empathisch voordoen en zorgen of pleasen, maar ons hele hart is er niet bij. Dan ontwikkelt zich frustratie (met bijbehorend emotioneel drama in de relatie) of een splitsing tussen gevoel en verstand, waardoor de partner zichzelf autonoom voordoet, maar in feite voortdurend emotioneel weggetrokken is. Dieper contact is dan niet mogelijk en het vertrouwen blijft oppervlakkig. Ook kunnen de ongeziene eigen gevoelens worden geprojecteerd op de partner of kinderen in het gezin, waardoor verwarring en onbegrip ontstaat.

Hoe kan ik alsnog emotioneel vaardig worden?

De liefdesrelatie is idealiter de plek waar je elkaar als partner helpt om ongeziene stukken te ontwikkelen, zodat je een ‘hele’ persoonlijkheid wordt. Een gezonde relatie maakt persoonlijke groei van beide partners mogelijk en stimuleert die. In dat opzicht is een volwassen liefdesrelatie net als therapie een plek van heling en verdieping van je vermogen om je te openen, je toe te vertrouwen en diepere verbinding aan te gaan.

Dat vraagt dat je als partners net zo met elkaar omgaat als een gezonde ouder zou doen. Een gezonde ouder richt zich op het kind, stemt zich actief af op het kind, leert de signalen van kind herkennen, nodigt het uit en geeft passende respons op de emotionele toestand. De ouder leert het kind te begrijpen wat het ervaart en wat het nodig heeft.

Ook als partners proberen we elkaar zo te zien en te (helpen) begrijpen. Dat hoeft niet in één keer goed te gaan, we mogen gissen en vergissen. Want we zijn als partners twee universa die elkaar (proberen te) ontmoeten. Het is een uitdagend en avontuurlijk proces waarbij we elkaar helpen onszelf te leren kennen. Elke groeistap naar emotionele rijping op dat pad is te waarderen en geeft veel levensvreugde.

Meer over emotionele spiegeling

Still Face Experiment (link naar YouTube-video)

Wil je zelf doorgroeien naar een relatie met diepgang en voldoening? Wij begeleiden beide partners naar emotioneel meesterschap.

www.liefdeinzicht.nl