Alcohol en je relatie: niet altijd feest voor beide partners

“When a person can’t find a deep sense of meaning, they distract themselves with pleasure.

- Viktor Frankl

Januari was niet echt dry in onze praktijk. Wekelijks komen er stellen waar drankgebruik relatieproblemen veroorzaakt. Klaagt jouw partner over jouw alcoholgebruik? Is jouw vertrouwen of respect voor je partner aangetast door drankgebruik? Of worstel je met de ongezonde invloed van drugs gebruik, seks, eten, medicatie of spullen in jullie leven? Lees dan dit blog van onze relatietherapeuten.

N.B. In dit artikel spreken we over alcohol. Maar hetzelfde geldt voor de ongezonde invloed van (niet) eten, spullen, werk, drugs of seks in je relatie of huwelijk. Dit artikel gaat niet over chronische en ernstige verslavingen, daarover volgt een ander blog.

Alcohol: niet altijd feest

In reclames geeft drank gezelligheid, verbinding en spontaniteit. In een druk dagelijks leven is een gezellig feest of borrelmoment natuurlijk welkom.

Maar er is ook een andere kant: problematisch drankgebruik. Dat kan zowel dagelijks en mild zijn, als incidenteel en mateloos. Problematisch drankgebruik komt meer voor dan je zou denken. In families van status tot aan eenvoudige milieus. De voorbeelden van de destructieve uitwerking van alcoholgebruik in een relatie en gezin zijn er vele:

Beloftes breken. Toch autorijden met een slok op. Je partner en public beledigen met een losse tong. Je seksueel opdringen aan je partner, handtastelijk worden naar vreemden of vreemdgaan. Stomdronken thuiskomen, het huis op stelten zetten en de kinderen ongerust maken. De controle kwijtraken en gewond of vervuild raken. Je partner sarren na ‘een drankje’, onder invloed flink elkaar “de waarheid” zeggen en beledigen. Escalerende ruzies waar wijn olie op het vuur is. Een deur of spullen in huis vernielen. De zorg voor de kinderen die in gevaar komt, omdat je niet nuchter bent. Je taken of gezinstijd verzaken omdat je je roes uitslaapt...

Het zijn situaties die beangstigend kunnen zijn, een diepe afkeer oproepen of verwijdering scheppen. Veiligheid, vertrouwen en respect gaan verloren.

Alcohol als way of life

Mensen hebben redenen om alcohol te gebruiken. Vaak is het een hulpmiddel om je “vrij”, “los”, “gezellig”, “zorgeloos”, “rustig”, “spontaan”, “opgewekt” of “zelfverzekerd” te voelen. Precies de toestanden die de gebruiker in het dagelijkse nuchtere leven niet of onvoldoende ervaart, maar wel naar verlangt. Alcohol vervult een rol en wordt onderdeel van de ‘way of life’.

Vaak werd dat op jonge leeftijd al voorgeleefd, door ouders en familie, in het dorp of in een vriendengroep. In plaats van een persoonlijke verbinding met zichzelf en elkaar te zoeken, greep men naar de fles. Soms wordt drank gaandeweg aangereikt als middel, bijvoorbeeld in een bepaalde werkcultuur of vereniging. Het hoort dan bij je identiteit.

Alcoholgebruik is een psychische kwestie

Alcohol heet, net als drugs, een verdovend middel. Het verdooft je bewustzijn. Bewustzijn is datgene waarmee je jezelf en je omgeving ervaart.

Een reden om je bewustzijn te verdoven is de ervaring van emotionele pijn. Psychisch ongemak dat er is, maar dat je niet wilt ervaren. Omdat je je schaamt voor je gevoel of behoefte, of uit angst om overweldigd te raken wanneer je die gevoelens zou toelaten. Engelsen spreken van self-medication. Dat kan evengoed met andere middelen, zoals drugs, seks, nicotine, cafeïne, pornografie, pijnstillers, overeten, niet eten, snoepen, obsessief denken of werken, spullen kopen of verzamelen enzovoort. Elke activiteit of middel kan een problematisch rol spelen, als de maat ontbreekt.

De oorzaak van de onderliggende pijn of gemis kan divers zijn. Enkele voorbeelden: Jeugdtrauma, oorlogstrauma of traumatische gebeurtenis. Onverwerkt verlies van een dierbare, een relatie, je baan of gezondheid. Spanningen door onopgeloste conflicten of onrecht. Neerslachtigheid door onvervulde behoeftes. Verlorenheid door een gemis aan verbinding en steun. Leegte door een gebrek aan zin en richting in het leven. Onrust door ondraaglijke zorgen over werk, bedrijf of gezondheid. Onzekerheid of je wel opgewassen bent tegen de uitdagingen in ouderschap of werk.

Stel dat je niet via alcohol -of andere compenserende middelen- zou ‘dealen’ met die pijn, leegte of schaamte. Dan zou je rigide en gespannen, dof of down zijn. Door de kalmerende of opwekkende invloed van alcohol zijn de nare gevoelens zelf en de oncomfortabele levenshouding die daaruit voortkomt weliswaar -tijdelijk- verdwenen, maar niet weg. Is de drank uitgewerkt, dan komt de innerlijke verwonding en de psychische verdedigingsstructuur daaromheen terug. En daarmee het rusteloze, teruggetrokken, harde of afgesloten gedrag. Omdat er tolerantie ontstaat voor alcohol is er bovendien steeds meer van nodig om hetzelfde effect te blijven bereiken.

Alcohol maakt een hoop los

Alcohol verdooft niet alleen, maar neemt ook je persoonlijke en sociale remmingen weg. Je hebt jezelf minder in de hand, wordt schaamtelozer en laat je je minder bepalen door (verinnerlijkte) sociale normen en verwachtingen van anderen.

Opgekropte emoties en behoeftes komen vrij. Ongecontroleerd. En naast ontremmen, verstérkt alcohol ook je emoties. In het beste geval zijn er positieve emoties en wordt ‘onder invloed’ een stroeve omgang tussen emotioneel afstandelijke partners soepeler. Daardoor kunnen ze -voor even- dichter bij elkaar komen dan normaal. Maar omdat ze er zelf niet helemaal bij zijn, geeft dat soms een twijfelachtige afdronk the day after.

Ontremming kan ook ontaarden in grensoverschrijdend of promiscue gedrag met anderen. Of in ongecontroleerde felheid, agressie en (zelf)beschadigend gedrag. De bekende ‘kwade dronk’.

Afwezigheid, ontremming en onvoorspelbaarheid geeft onveiligheid voor de naasten. Kinderen ontkomen er soms niet aan om de rol van volwassene te spelen, wanneer de ouder bezig is het eigen onverwerkte (oud) zeer te verdoven. Voor een kind dat voor zijn praktische en emotionele overleving afhankelijk is van die volwassene, kan dat heel belastend en beangstigend zijn.

De nuchtere partner staat er op dat moment alleen voor en moeten de gaten dichtlopen. Partners en kinderen gaan op eieren lopen rond de persoon die onder invloed is. Dat veroorzaakt hyperwaakzaamheid of emotionele terugtrekking, uit zelfbescherming. Als dat sterke vormen aanneemt, ontstaat codependency. Het gezin schikt en organiseert zich dan -op kosten van eigen groei en geluk- rond het ongezonde gedrag van een individu die niet gecorrigeerd wordt.

Vertrouwen: daar kun je mee thuiskomen

Door de roes van alcohol verlies je jouw vermogen om aanwezig te zijn en de ander te zien. Dat beperkt direct jouw vermogen om te relateren.

Relaties staan en vallen met vertrouwen. Zonder vertrouwen is een relatie failliet, ook al is er een omgangsvorm. Vertrouwen ontstaat door betrouwbaar te zijn en betrouwbaar ben je als je fysiek, mentaal en emotioneel aanwezig bent en jezelf in de hand hebt. Alcohol doet het tegendeel. Je gaat even “uit”, ook al word je actief. Je mist belangrijke signalen.

Het is goed en nodig om soms afstand te nemen van je zorgen, maar nooit van de zorg voor je partner en kinderen. Vertrouwen vraagt continuïteit. Partner en ouder blijf je 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Ook tijdens carnaval, een tentfeest, bedrijfsuitje, vriendenclub, voetbalwedstrijd of oud en nieuw.

Gezonde partners willen hun partner kunnen zien als iemand die hen respecteert en op nummer 1 zet. Die bijdraagt, aanwezig is en de verantwoordelijkheid deelt voor het gezamenlijke leven, de kinderen en het bezit. En ook als iemand die zichzelf respecteert, betrouwbaar en veilig is. Wie zichzelf, zijn partner en kinderen in gevaar brengt, of bereid is dat risico te lopen, is niet veilig als partner.

Een keer kan al te veel zijn

In ontremde situaties ontbreekt de afstemming, is er afwezigheid, grofheid of worden grenzen overschreden. Zo raakt het doelwit verwond. De drank werkt wel uit, maar de beschadiging van het vertrouwen helaas niet. Soms is de dronken partner het nadien vergeten en komt er niet op terug. Pas veel later blijkt dat de nuchtere partner ongemerkt blijvend afstand heeft genomen. Dat is een niet zelden een versneller van de relatiecrisis of zelfs de oorzaak van een scheiding.

Soms heeft een partner herhaaldelijk gevraagd om te stoppen met het drankgebruik, maar er werd geen gehoor gegeven. Maar net zo goed kan een enkele uitwas al fataal zijn voor het vertrouwen, wanneer er geen snel en volwaardig herstel plaatsvindt. We maken regelmatig mee dat één of twee ingrijpende incidenten genoeg zijn om het vertrouwen en de relatie onherstelbaar te beschadigen. Het zijn dealbreakers. De bittere les is dan, zoals een aloude reclameslogan zegt, dat drank meer kapot maakt dan je lief is.

Frisse start of blijvende kater?

In therapie helpen we stellen om beschadigd vertrouwen te herstellen. Dat vraagt eerst om eerlijke erkenning van de negatieve invloed van het drankgebruik op je relatie, zonder bagatelliseren. Vervolgens het toe-eigenen van de verantwoordelijkheid daarvoor, zonder excuses. En tot slot tot het doen van concrete en acceptabele toezeggingen die je na kunt en ook gaat komen. Alleen zo kan het vertrouwen herstellen.

Sterke stellen maken duidelijke en concrete afspraken over wat wel en niet acceptabel is. Ze zoeken naar een win-win oplossingen die voor beide partners werken. Ze kijken naar manieren die effectiever en blijvender zijn als oplossing, en minder nadelen hebben voor de relatie. Ze zoeken naar alternatieven die ook in de behoefte aan vrijheid, afwisseling en ontspanning voorzien, zonder de nadelige effecten. Zoals bewegen, op reis, sociaal contact, therapie of creatieve bezigheden. Zo’n benadering vraagt communicatieve- en onderhandel-vaardigheden.

Bij gezonde stellen is het belang van de relatie altijd groter dan enig ander belang, de kinderen uitgezonderd. Het is vervolgens een kwestie van (zelf)respect en ethiek om je te houden aan dat wat goed is voor jezelf en je partner. Doe je dat, dan ervaar je waardigheid, verbinding en plezier. Béide partners kunnen namelijk volop genieten; de ene van alcohol, de ander van de zekerheid dat belangrijke wensen en grenzen altijd worden gerespecteerd. Niets blijkt belangrijker en dierbaarder dan jij en je kinderen. Dat zijn feestjes voor beide partners.

Vragen voor verdieping

Wat is jouw slechtste gewoonte, waar je maar moeilijk grip op krijgt?

Wat hoop je door die gewoonte te bereiken?

Waarvan vlucht je weg, wat omzeil je daarmee?

Wat zou je voelen als je dat niet zou doen?

Op welke gezondere manier zou je daarmee kunnen omgaan?

Meer over alcohol:

https://www.jellinek.nl/informatie-over-alcohol-drugs/drugs/alcohol/

Meer over schaamte:

Healing the Shame that binds you (John Bradshaw):

https://www.bol.com/nl/nl/f/healing-the-shame-that-binds-you/30222145

Meer over vertrouwen opbouwen en herstellen:

https://www.liefdeinzicht.nl/blog/2023/3/12/mediagebruik-in-je-relatie-en-gezin-geduchte-derde-in-de-liefde

https://www.liefdeinzicht.nl/blog/2021/8/31/vertrouwen-herbouwen-4-tips-die-goud-waard-zijn-nbsp

Hulp nodig bij problematisch gedrag in jullie relatie?