Ik voel me boos en teleurgesteld naar mijn ouders. Hoe kan ik hen vergeven?

vertrouwen & verbindingcommunicatie & conflictenontrouw & vreemdgaan

31 okt

Geschreven door LiefdeInZicht

RelatieKwestie

“Ik ben boos en teleurgesteld in mijn ouders. Hoe moet ik hen vergeven?

Lees hieronder de tips van onze therapeuten

Samadhi

therapeut bij LiefdeInZicht

Dit is een belangrijk thema en ook een belangrijke vraag. De band met je ouders is de eerste band die je in je leven hebt. Daarom kan het veel impact op jouw levenskwaliteit hebben als je je boos en teleurgesteld blijft voelen richting jouw ouders. Ergens moet je het idee hebben gekregen dat, als jij je ouders kunt vergeven, dit jouzelf ook iets geeft of oplevert. Want je boos en teleurgesteld blijven voelen kost, vaak ook onbewust, levensenergie. Je voelt je dan down, gespannen of leeg.

Vergeving is dan een manier om de relatie met jezelf en de ander te herstellen en meer vrede te ervaren. Wat we weten over vergeving is dat dat een (langdurig) proces is. Het is niet iets wat je kunt besluiten. Misschien wel in je logische denken, met je ratio. Maar op gevoelsniveau is er iets anders nodig. Degene die boos of teleurgesteld is, dus jij als kind, voelt zich een slachtoffer van wat jouw ouders je hebben aangedaan of van wat ze jou niet hebben gegeven.

Als het gaat om gebeurtenissen die in je latere volwassen leven hebben plaatsgevonden dan vergt dat een ander proces dan wanneer het gaat om gebeurtenissen die in je vroege jeugd hebben plaatsgevonden in het contact met je ouders. Als jouw ouders niet meer leven, is het vergeven ook weer een ander proces dan wanneer ze nog wel leven. Soms worden onverwerkte thema’s juist intenser als je een ouder verliest. Dus is het belangrijk om eerst te kijken in welke fase, op welke leeftijd en over welke situaties jouw boosheid en teleurstelling gaat. Ik ga er nu van uit dat jouw gevoelens gaan over situaties die te maken hebben met jouw jonge leven.

Er zijn drie basisbehoeften van het kind in opvoedingssituaties met de ouders. Dat zijn de behoefte aan verbondenheid, autonomie en competentie. Veel verwijten van kinderen richting hun ouders hebben te maken met één of alle drie deze basisbehoeften.

Een gebrek aan verbondenheid uitte zich in bijvoorbeeld te weinig warmte, aandacht, aanraking of bescherming, of de ouderlijke betrokkenheid wisselde of was voorwaardelijk. Of er was verbale, emotionele of fysieke agressie, of dreiging met straf, negeren of isolatie.

Een gebrek aan autonomie betekent dat je te weinig eigen keuzes mocht maken, geen steun kreeg om te doen waar jouw hart en interesse naar uitging, maar je moest inschikken. Of er werd tegen je gelogen of zaken werden verdraaid of verzwegen, zodat je beperkt werd in je vermogen om te weten en te beslissen.

Een gebrek aan ruimte voor competentie komt door te strenge normen, te hoge verwachtingen, door niet-constructieve kritiek op wat je deed of doordat je de schuld kreeg aangewreven voor het gedrag van je ouder.

Door deze dingen zal het kind in eerste instantie vervreemd raken van zichzelf en daarmee ook van de wereld. Vaak levert dit problemen op voor je zelfbeeld en op het gebied van (gezonde) relaties aangaan.

Komt het kind hier in zijn of haar volwassen langzaam achter, dan is daar (intensieve) therapie voor nodig. Het zoekt naar herstel. Maar het zal de ouder(s) niet kunnen vergeven als de ouders hier geen verantwoordelijkheid voor nemen en zich blijven verdedigen door vast te houden aan het idee ”maar we hadden het beste met jou voor”. Er zit natuurlijk een gradatie in wat je als ouder op dit gebied fout kunt doen. En er zit ook een gradatie in de mate waarin je de schade die het heeft veroorzaakt bij het kind, kunt herstellen. Maar als er geen intentie is vanuit de ouders om de schade op het gebied van verbinding, autonomie en competentie te herstellen, dan zal het kind blijven leven met boosheid en teleurstelling. En ook gevoelens van wanhoop, machteloosheid en verontwaardiging.

Het is belangrijk om jouw echte verhaal te mogen vertellen, de gevoelens daarbij te voelen en te kijken wat voor jou klopt, wat jij nodig hebt, en daar ruimte voor te maken. Dat herstelt jouw zelfrespect. Als jouw ouder(s) daarvoor open staan, dan kun je dat delen met hen. Dat vraagt wel dat ze jouw ervaring niet kleiner maken of ontkennen of zichzelf verontschuldigen of tot slachtoffer maken. Vaak blijken ouders niet bereid of niet in staat om te zien, te erkennen en te herstellen wat mis ging, zeker als het ingrijpend was. Het past niet in het plaatje dat ze van zichzelf hebben en willen hebben. Vergeving kán dus een uitkomst zijn van dat proces, maar dat hoeft niet.

Vaak is vergeven een strategie van geparentificeerde kinderen. Dit zijn kinderen die al vroeg de ouderrol op zich namen voor hun eigen ouders en broers of zussen. Zij leerden om hun eigen gevoelens, grenzen en behoeftes ondergeschikt te maken aan die van anderen, om overmatig verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn en gedrag van anderen. Dit zijn de latere empaten en pleasers.

Door als volwassene hun ouders te willen ‘vergeven’, nemen ze opnieuw te veel eenzijdige verantwoordelijkheid voor het contact. Het is een nieuw hoofdstuk in het bekende verhaal met codependency. Ze laten nog steeds buiten beschouwing dat in gelijkwaardige relaties ieder mens verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen aandeel. Het aandeel van ouders is zelfs groter dan dat van kinderen, en niet andersom.

Iemand vergeven die geen verantwoordelijkheid heeft genomen is niet alleen niet effectief en schadelijk, het is ook verborgen arrogant. Je stelt je moreel boven de ander persoon. Het is vaak een verborgen vorm van ontkende boosheid en stille afkeuring. We willen in therapie niet blijven hangen in het beschuldigen van onze ouders, maar we moeten de dingen wel noemen voor wat ze zijn, en voelen wat we erbij voel(d)en. Anders gaan die gevoelens een eigen leven leiden. En wat we normaliseren, geven we bovendien door. Zo worden niet zelden slachtoffers ook weer daders, bijvoorbeeld naar hun eigen kinderen. Onrecht moet worden erkend en rechtgezet, in de eerste plaats door jezelf. Dan kun je weer vrijer leven.

Robin

therapeut bij LiefdeInZicht

Mensen die willen vergeven, willen vaak van lastige gevoelens zoals boosheid of verdriet, af. Ze willen ‘verder’ met hun leven. De hoop is dat als jij de ander vergeeft, er heling plaatsvindt. Bijvoorbeeld na een affaire, na een misdaad of na mis(be)handeling door je ouders, partner of anderen.

Vergeving beantwoordt aan ons verlangen naar eenheid, harmonie en liefde. Hoe groter het onrecht of de mis-daad hoe meer ‘vergeving’ een rol gaat spelen. Vergeven klinkt heel nobel en spiritueel. Het is het idee van ‘ultiem loslaten’ of ‘liefde overwint alle kwaad’. Soms is er sprake van religieuze motieven, wanneer gevoelens van woede of wraak als zondig of worden gezien en vergeving juist als een godsdienstige deugd. Vaak proberen slachtoffers hun eigen gemoedsrust en invloed ermee terug te winnen. Dat is begrijpelijk en ook wenselijk. Maar dat moet wel gebeuren op een manier die het leven duurzaam bevordert.

Psychologisch gezien is vergeving geen keuze, maar een mogelijke uitkomst van een oprecht proces, een rouwproces. Dat bestaat grofweg uit vijf fases, al verloopt de praktijk rommeliger: ontkenning, onderhandelen, woede, wanhoop en acceptatie. Veel mensen proberen moeilijke zaken te ontkennen: “nee hoor, ik voel geen haat, Ik heb het gewoon losgelaten”. Of ze onderhandelen: “als ik nu de dader vergeef dan voel ik me weer goed en kan ik verder leven”. Op die manier proberen ze de ‘sprong’ te maken naar acceptatie en ‘vergeving’ door hun eigen boosheid en ontreddering te passeren. Die emoties zijn namelijk vaak taboe of heel kwetsbaar.

Maar onverwerkte woede wordt verbittering en onverwerkt verdriet wordt depressie. Dat laatste zie je bij mensen die hun lot zogenaamd hebben geaccepteerd, maar eigenlijk de hoop hebben opgegeven: “ach ja wat kun je eraan doen, je moet(!) het accepteren…”. Dat is geen echte acceptatie. Acceptatie is de volledige erkenning en aanvaarding van de volle realiteit en van al je authentieke gevoelens, zonder iets te ontkennen of onderdrukken, inclusief je pijn, onmacht, wanhoop, woede, wraakgevoelens of haat. Acceptatie is iets wat kan worden bereikt, maar niet geforceerd.

(Pro)actief vergeven is dus een vorm van emotionele omzeiling, die geen echte oplossing biedt voor het slachtoffer. Je splitst namelijk je eerlijke gevoelens van woede en pijn af en schept zo een nieuwe, extra last voor jezelf. Die vervreemdt je juist nog meer van jouw echte gevoelens en behoeftes. Bovendien: alles wat we onderdrukken wordt sterker en kan zelfs een obsessie worden.

Wij mensen hebben gerechtigheid en compensatie nodig om echte voldoening te ervaren. Vergeving kan niet gescheiden worden van berouw. Zonder berouw door de pleger is echte vergeving niet eens mogelijk. En zelfs als er berouw is, is vergeven niet verplicht. Als er bij de dader geen inzicht, berouw en verandering heeft plaatsgevonden, dan heeft deze persoon niets geleerd of begrepen over schadelijk gedrag en vormt hij of zij nog steeds een gevaar waartegen jij jezelf moet beschermen. Verantwoordelijkheid kunnen nemen is namelijk hét kenmerk van een gezonde volwassene.

Door iemand te vergeven die geen verantwoordelijkheid nam, neem je als het ware de verantwoordelijkheid van de ander weg. Vergeven van iemand zonder berouw is gebaseerd op een vals gevoel van almacht of verborgen morele wraak.

Ook vergeven vanuit ‘medelijden’ is problematisch. We horen vaak “ik vergeef mijn ouders hun gedrag, want ze hadden zelf ook geen makkelijke jeugd”. Maar als jouw ouders alleen maar hun eigen positie begrijpen en die van jou als kind niet erkennen, en jij als het kind kiest ervoor om je ouders te willen begrijpen en vergeven (door hun therapeut of God te spelen) wie zorgt er dan voor dat jíj wordt erkend?

Dit soort excuses die behoren tot de morele afweer (moral defense). Dat is een psychologisch mechanisme om de dader te ontzien en zelf de schuld of een onechte invloed op je te nemen, zodat je nog een vorm van controle kunt behouden over de situatie, en zo de werkelijke kwetsbare gevoelens erover kunt vermijden.

Al deze mythes over vergeving zorgen alleen maar voor meer splitsing tussen wat jij denkt, voelt en doet. En dat is het tegendeel van heling. Kiezen voor vergeving is een vorm van magisch denken. De realiteit is altijd sterker en haalt je vroeg of laat in. Als je leeft met misvattingen over vergeving, dan leef je met een blinde vlek rondom respect en grenzen. Dat maakt je vatbaar om opnieuw schadelijk, onaardig of onrechtvaardig behandeld te worden. En omdat je het ontkent, gedraag je jezelf vaak onbewust ook zo naar anderen, zoals je eigen kinderen.

Kortom, laat het hele idee van vergeving of het redden van de relatie los, net als de hoop dat je nog van je ouders gaat krijgen wat ze je verschuldigd waren. Maak ruimte voor de realiteit en voor jouw gevoelens daarbij. Uit die gevoelens op een manier die jouzelf en anderen niet schaadt, bijvoorbeeld in therapie. Cultiveer de liefdevolle, erkennende ouder in jezelf, dat is heling. Het innerlijk kindwerk is hiervoor een krachtige weg. Of er van daaruit een oprecht en volwassen contact kan ontstaan met je ouders is een mogelijkheid, die ook afhankelijk is van hun opstelling en hun wil en vermogen om open te staan en verantwoordelijkheid te nemen.

Meer weten?

Meer over gezond ouderschap hier.

Meer over goed sorry zeggen hier.

Meer over vertrouwen herstellen hier.

Meer over pleasen hier.

Meer lezen

Ongezien opgegroeid - herstel na een jeugd met narcistische, afwijzende of afstandelijke ouders (Lindsay Gibson)

Vitamines voor groei - Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie theorie (Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens)